‘Oog voor cultuur en beleving is essentieel voor veilige zorg’

Gynaecoloog Anke Heitkamp is sinds een jaar betrokken bij de online-centeringgroepen voor zwangeren uit Eritrea. Ze sluit aan bij de achtste bijeenkomst, waarin de medische kanten van een bevalling aan bod komen. Wat steken de deelnemers en zijzelf hiervan op?

“Deze online-bijeenkomsten zijn heel interessant om mee te maken! De vrouwen zitten thuis op de bank, kindjes lopen rond, de sfeer is ontspannen. Typisch voor de centering-aanpak is dat er echt met de groep naar antwoorden wordt gezocht, op de vragen die deelnemers hebben. En dat werkt! Ze doen allemaal mee. Door ze te betrekken in het vinden van antwoorden, zien deelnemers in hoe dingen in elkaar zitten en komen er nieuwe vragen op.”

Steeds meer vragen

“Soms zijn de vrouwen eerst wat verlegen, maar ze komen wel los. Wat daarbij goed werkt, is dat ze de vragen die ze aan mij willen stellen vooraf samen bedenken. Zo komen er thema’s aan bod als: hoe dingen gaan in het ziekenhuis, pijnstilling, inleiding, keizersnede of hoe communiceer je met een arts. Ze zijn vanuit hun cultuur niet gewend om vragen te stellen aan een arts. Dat je vragen mag stellen en zelf mag beslissen over je behandeling nadat je bent geïnformeerd en geadviseerd: staat nog ver van ze af. Na afloop doen we altijd een rondje: wat heb je geleerd, wat was nieuw voor je? Dan wordt duidelijk dat ze echt kennis oppikken. Ze geven aan het fijn te vinden om te hebben kennisgemaakt met iemand uit het ziekenhuis.”

Waardevolle uitwisseling

“De vrouwen hebben veel vragen over pijnstilling. Velen denken dat je na een ruggenprik rugpijn blijft houden. Ook over de keizersnede bestaan misverstanden: sommige vrouwen denken dat je bij die ingreep sterft, omdat ze die ervaring hebben of hierover verhalen kennen uit Eritrea. Stel je eens voor dat je iemand met spoed moet meenemen naar de OK, terwijl zij denkt dat ze dan gaat sterven. Uit de verhalen van de vrouwen blijkt dat er soms niet eens een tolk betrokken is bij gesprekken. Dan vraag ik me wel af hoe dat gaat.”

“Veilige en respectvolle zorg vereist gewoon dat er een tolk bij is, en dan wel iemand die de cultuur ook echt begrijpt. Om echt goede informatie en uitleg te kunnen geven. En om te kunnen aftasten welke beelden iemand heeft waar je aandacht aan moet besteden. Wat mij bijvoorbeeld raakte, was een gesprek over het kettinkje dat de vrouwen hun hele leven permanent om hebben, omdat het ze bescherming biedt. Die ketting moet dan in de operatiekamer ineens af. Als je niet weet wat het voor iemand betekent, vind je haar verzet storend. Maar als we ons realiseren dat we hiermee een gevoel van veiligheid afnemen, dan kunnen we er best een mouw aan passen.”

Tekst gaat na kader en foto verder

Wie is Anke Heitkamp?

Anke Heitkamp is als gynaecoloog-perinatoloog werkzaam bij het Amsterdam UMC. Met als aandachtsgebied: maternale gezondheid en ‘global women and child health’. Ze werkte als tropenarts en gynaecoloog in verschillende lage-en-middeninkomenslanden en zet zich in voor betere moeder- en kindzorg en reproductieve gezondheid. Dit doet ze vanuit de NVOG- werkgroep ‘International safe motherhood & reproductive health’. Zie Safemotherhood.nl

In het voorjaar van 2023 verdedigt Anke haar proefschrift over maternale sterfte en morbiditeit in Western Cape, Zuid Afrika. Dit onderzoek is een samenwerking tussen Amsterdam UMC en Stellenbosch University in Kaapstad.

Tijd en begrip

“Door deze bijeenkomsten hoor ik steeds meer nieuwe voorbeelden over hoe deze vrouwen de zorg in het ziekenhuis beleven. Het sterkt me in de gedachte dat tijd en begrip maken voor je cliënt (in de weinige tijd die je vaak hebt), en oog hebben voor de cultuur, echt heel belangrijk is om je werk te kunnen doen. Door veel vragen en ideeën al tijdens de zwangerschap groepsgewijs te bespreken, kan veel onrust, stress en miscommunicatie worden voorkomen. Ook leren de vrouwen bij Centering, dat ze ook zelf kunnen aangeven wat ze nodig hebben, en dat je bijvoorbeeld om een tolk kan vragen.”

Open vragen

“Zelf heb ik door de manier van Centering geleerd om meer open vragen te stellen. Ik doe nog meer moeite om te achterhalen welke beelden of ideeën iemand heeft. Alleen als je begrijpt waar ideeën vandaan komen, kun je aansluiten bij wat iemand nodig heeft en goede zorg bieden. Het is bij alle patiënten met een taalbarrière belangrijk om er een tolk bij te halen en om geen kinderen te laten vertalen.”

Verwijs zwangeren uit Eritrea

“Ik adviseer collega’s om zwangere vrouwen uit Eritrea te stimuleren om zich aan te melden voor de online-centeringgroepen. Omdat de vrouwen het zelf als positief ervaren, en omdat je er als verloskundig zorgverlener de vruchten van plukt. Doordat er in deze groepen veel thema’s worden besproken, is er meer begrip en vertrouwen. Ook voor andere migrantengroepen en mensen die meer tijd nodig hebben in de spreekkamer zou prenatale groepszorg waardevol zijn. Waar mogelijk kan dat natuurlijk ook in levenden lijve.” (Hier lees je hoe iemand zich met jouw hulp kan aanmelden – dezelfde tekst in Tigrinya)

“De zwangerschapsbegeleiding van vrouwen met een niet-Nederlandse afkomst en migranten verdient extra aandacht. Juist nu we weten dat de zwangerschapsuitkomsten bij moeder en kind in deze groepen minder goed zijn. De zwangerschapsuitkomsten van de vrouwen uit Eritrea die meedoen aan online-Centering worden verder geanalyseerd, om te beoordelen of dit soort groepsconsulten tot verbeterde zwangerschapsuitkomsten leidt.”

Anke Heitkamp in een bijeenkomst (met toestemming van iedereen op de foto) / Tekst gaat onder de foto verder

Meer informatie voor verwijzers

Bericht delen: