Voorkom onmacht en stress in de eerste 1000 dagen bij ouders met een migratieachtergrond

Een baby met Downsyndroom van Eritrese statushouders werd uitgeschreven voor de ziektekostenverzekering, waardoor de ouders aansprakelijk werden gesteld voor de zorgkosten in de periode na de bevalling. Gedurende twee jaar werd er maandelijks 150 euro gekort op hun uitkering; Dawits medicatie moesten ze voortaan zelf betalen. Geen van de bij het gezin betrokken hulpverleners en professionals zette vraagtekens bij deze situatie. Terwijl zorgkosten van pasgeborenen in Nederland altijd gedekt zijn.

Lees de casus van Baby Dawit onder dit kader. Als de bij het gezin betrokken hulpverleners zich meer hadden verdiept in de situatie en bij de zorgverzekeraar aan de bel hadden getrokken, in plaats van akkoord te gaan met het korten op de uitkering, had veel onmacht en stress bij deze kwetsbare ouders voorkomen kunnen worden.

Wat kunnen zorgverleners leren van de casus van Baby Dawit?

Professionals in geboortezorg en sociaal domein horen te weten,

• dat de ziektekosten van een pasgeborene altijd gedekt zijn. Bij ouders met een verblijfsvergunning via de zorgverzekeraar; bij asielzoekers via de Regeling Medische Zorg Asielzoekers (RMA) en bij ouders die illegaal in Nederland verblijven via de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden bij het CAK.
• dat álle ouders met een verblijfsvergunning die in Nederland een baby krijgen (met uitzondering van EU-onderdanen) binnen drie maanden een verblijfsvergunning moeten aanvragen voor hun kind. Ze ontvangen hiervoor automatisch een Nederlandse brief van de IND. Lees meer over het aanvragen van een verblijfsvergunning voor een in Nederland geboren kind (procedure en kosten)
• Heeft het gezin korter dan anderhalf jaar een verblijfsvergunning en dus maatschappelijke begeleiding? Dan worden de ouders waarschijnlijk geholpen met de aanvraag van de verblijfsvergunning. Verblijven ouders al langer in Nederland, maar beheersen ze de taal nog niet? Dan is het nog belangrijker om ze te vertellen dat ze een verblijfsvergunning voor hun kind moeten aanvragen en hierover een brief ontvangen van de IND. Het doen van de aanvraag kost 69 euro en is niet eenvoudig voor wie niet goed Nederlands kan lezen en schrijven. Check dus of ze hierbij hulp (kunnen) krijgen.
• Spreekt je cliënt geen of gebrekkig Nederlands? Zet dan een (liefst professionele) tolk in om stressbronnen te kunnen achterhalen. Accepteer niet dat een minderjarige vertaalt.

De Casus van Baby Dawit

Baby Dawit wordt 7 juni 2019 geboren. Hij is het kind van ouders uit Eritrea, die sinds 2018 een verblijfsvergunning hebben in Nederland. Hij wordt geboren met Downsyndroom in een Amsterdams ziekenhuis en verblijft daar enkele dagen op de intensive care. Na 3 dagen wordt hij aangegeven bij de burgerlijke stand en een week later bij de zorgverzekeraar.

Begin oktober 2019 ontvangen de ouders een brief van de zorgverzekeraar. Hierin staat dat Dawit in de Basisregistratie Personen (BRP) geen geldige verblijfstitel heeft. “Zonder geldige verblijfstitel stoppen we de zorgverzekering van uw zoon. Is de verblijfstitel niet binnen 4 weken aangepast in de BRP? Dan stopt de zorgverzekering van uw zoon per 15 juni 2019.” Aldus gebeurt. Dawit wordt per 15 juni uitgeschreven door de zorgverzekeraar, omdat hij geen verblijfsvergunning heeft in Nederland. Een medewerker van VWN vraagt de verblijfsvergunning voor Dawit aan, die hij krijgt op 20 januari 2020. Vanaf die datum wordt Abraham weer ingeschreven bij de zorgverzekeraar.

Rekeningen voor de zorg

Begin 2020 ontvangen de ouders een rekening van het ziekenhuis voor de zorg die hun baby kreeg na zijn geboorte. Dawit verbleef enkele dagen op de intensive care en werd per ambulance vervoerd naar een ander ziekenhuis. De ambulancedienst stuurt hiervoor ook een rekening. De ouders kunnen beide rekeningen niet betalen. Ze ontvangen aanmaningen en de kosten lopen verder op. Dawits medicijnen moeten de ouders zelf betalen, omdat hij geen zorgverzekering heeft.

Ouders ‘helpen’ met schuldsanering

De ouders hebben een verblijfsvergunning en hebben beide een zorgverzekering. Niemand attendeert hen erop dat in Nederland kinderen tot hun 18^e verjaardag gratis zijn meeverzekerd op de polis van de vader of moeder en dat het vreemd is dat hun kind niet is meeverzekerd. Het gezin krijgt maatschappelijke begeleiding van VluchtelingenWerk en 13 uur per week zorg van een instantie. Ook is een klantmanager van de gemeente bij hen betrokken. Geen van deze hulpverleners weet blijkbaar dat een kind in Nederland gratis is meeverzekerd. Als de ouders een verblijfsvergunning hebben, kan een kind niet illegaal zijn.

Wel moeten alle ouders van buiten de EU bij de IND een verblijfsvergunning aanvragen voor hun kind. Ze hebben hiervoor drie maanden de tijd.

Geen van de hulpverleners verdiept zich in de situatie en vraagt zich af of de rekeningen wel terecht zijn. Zij willen de ouders helpen door schuldsanering voor ze aan te vragen, wat de ouders weigeren. Moeder deed tijdens haar zwangerschap mee met Online CenteringPregnancy voor Eritrese zwangeren. Hier heeft zij van de verloskundige gehoord dat kinderen gratis zijn meeverzekerd via de zorgverzekering van de ouders. De klantmanager van het UWV gaat akkoord met inhouding op de uitkering, van 50 euro per maand voor het ziekenhuis en 100 euro per maand voor de ambulancedienst. Zo betalen de ouders sinds mei 2020 maandelijks 150 euro, onder dwang.

Hoe dit afliep

Het gezin wordt vanaf mei 2022 begeleid door Amy van Unalzorg, een organisatie die duurzame zorg levert aan mensen met complexe hulpvragen, met oog voor de culturele achtergrond. Amy bespreekt de situatie in het multidisciplinair overleg (MDO). Ze neemt hierna contact op met de zorgverzekeraar om na te vragen hoe het mogelijk is dat Dawit de eerste tien dagen na zijn geboorte wel verzekerd was, maar dat de rekening van in deze periode gemaakte kosten niet door hen is betaald. De klantenservice van de zorgverzekeraar geeft toe dat dit niet klopt en adviseert haar een bezwaar in te dienen. Ook vraagt de zorgverlener of Dawit wel terecht is uitgeschreven. Hierop adviseert de klantenservice haar om een Wlz-onderzoek in te dienen bij SVB. Om met terugwerkende kracht uit zoeken of Dawit verzekerd was voor de Wet langdurige zorg (Wlz). Als uit dit onderzoek blijkt dat hij verzekeringsplichtig is, dan kunnen ze hem met terugwerkende kracht inschrijven vanaf zijn geboortedatum.

Amy vraagt de Wlz-indicatie aan. Nog voor het onderzoek van SVB is uitgevoerd, besluit de zorgverzekeraar om de zorgverzekering met terugwerkende kracht vanaf Dawits geboorte te laten ingaan. Reden: Het kind had helemaal niet uitgeschreven mogen worden, want het was legaal. Dit wil zeggen dat de ouders alle kosten terugkrijgen, die zij aan het ziekenhuis en de ambulancedienst hebben betaald. Voor de overige zorgkosten die de ouders gedurende de eerste twee levensjaren van Dawit maakten, ontvangen ze vooralsnog geen vergoeding. Evenmin is er aandacht voor de onmacht en stress door dit alles gedurende de  afgelopen twee jaar in het leven van dit kwetsbare gezin.

Wat ging hier fout?

Is aangifte gedaan van de geboorte van een kind met buitenlandse ouders, dan plaatst de IND als verblijfscode ‘in procedure’ in de BRP. Dan heeft de baby rechtmatig verblijf. Zij sturen binnen drie weken een (Nederlandse) brief naar de ouders dat zij een verblijfsvergunning moeten aanvragen. Dit kost 69 euro. Is er na drie maanden geen aanvraag gedaan, dan verandert de IND de verblijfscode in code 98: onrechtmatig verblijf. Dat geeft grote problemen, want dan verliezen de ouders bijvoorbeeld ook recht op huurtoeslag. Dit is of wordt binnenkort in de wet gewijzigd.

• Alle ouders met een verblijfsvergunning die in Nederland een baby krijgen (met uitzondering van EU-onderdanen) moeten dus binnen drie maanden een verblijfsvergunning aanvragen voor hun kind. Ze ontvangen hiervoor automatisch een Nederlandse brief van de IND. Ouders die nog geen Nederlands spreken, hebben ondersteuning nodig om deze aanvraag te doen. De maatschappelijk begeleider helpt ouders gewoonlijk met het aanvragen van de verblijfsvergunning voor hun baby. (De IND moet binnen een beslistermijn van 90 dagen een beslissing nemen over de verblijfsvergunning van de baby.)
• Het ziekenhuis en de ambulancezorgverlener stelden de ouders simpelweg aansprakelijk voor de rekeningen van baby Dawit, omdat hij geen ziektekostenverzekering meer had. Deze organisaties zouden moeten weten dat iedere baby  automatisch is meeverzekerd met de ouders. Gingen ze ervanuit dat de baby illegaal was? Dan hadden ze de kosten kunnen declareren via de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden bij het CAK.
• Aangezien de verblijfsvergunning met terugwerkende kracht vanaf de geboorte wordt gegeven, had de zorgverzekeraar Dawit ook met terugwerkende kracht vanaf zijn geboorte moeten inschrijven en de zorgkosten alsnog moeten vergoeden.
• Als de klantmanager van het UWV op de hoogte was dat een kind gratis is meeverzekerd, had zij kunnen weigeren voor inhouding op de uitkering en opdracht kunnen geven aan de bij het gezin betrokken hulpverlener om het uit te zoeken.
• Het advies van de zorgverzekeraar om een Wlz-onderzoek in te dienen bij SVB, was een raar advies. De zorgverzekeraar had zelf onderzoek moeten doen. Daarvoor had ook geen bezwaar nodig moeten zijn.
• Als de bij het gezin betrokken hulpverleners zich meer hadden verdiept in de situatie en bij de zorgverzekeraar aan de bel hadden getrokken, had veel onmacht en stress bij deze kwetsbare ouders voorkomen kunnen worden.